Với 7,02 triệu đồng mỗi tháng, Bình Dương là địa phương có thu nhập bình quân đầu người cao nhất cả nước, theo khảo sát sơ bộ về mức sống dân cư năm 2020 do Tổng cục Thống kê công bố mới đây.

Cùng với tỉnh này, còn có 7 địa phương khác có mức thu nhập bình quân tháng hơn 5 triệu đồng (bình quân cả nước là 4,23 triệu đồng). Tuy nhiên, con số của Bình Dương cao hơn lần lượt TP HCM (7,4%), Hà Nội (17,3%), Đồng Nai (24,8%), Bắc Ninh (29%), Đà Nẵng (32,8%), Hải Phòng (24,8%) và Cần Thơ (39,5%).

Tiến sĩ Huỳnh Thế Du, Giảng viên chính sách công tại Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright cho rằng, thu nhập của người dân là một trong những chỉ tiêu có ý nghĩa quan trọng nhất khi đánh giá thành tựu phát triển kinh tế xã hội sau 35 năm đổi mới của địa phương này. "Những kết quả đạt được của Bình Dương trong thời gian qua là ấn tượng và đáng ngưỡng mộ so với cả nước", ông nhận xét.

PGS TS Trịnh Quốc Trung, Trưởng phòng Sau đại học và Khoa học công nghệ, Đại học Kinh Tế - Luật cũng đánh giá kết quả của Bình Dương là một dữ liệu hữu ích, đáng tham khảo nhưng mang tính tương đối. Theo ông, thu nhập bình quân đầu người ở Bình Dương thực sự cao so với mặt bằng chung nhưng cũng không cần nhấn mạnh vị trí tuyệt đối là số 1. Bởi lẽ, Bình Dương là "ca khó" trong việc tính thu nhập bình quân đầu người, do lực lượng lao động ngoại tỉnh rất đông.

Công thức tính thu nhập bình quân đầu người của địa phương là lấy tử số (tổng thu nhập) chia cho mẫu số (dân số có hộ khẩu, không tính lao động đến làm việc).

Theo đó, các gia đình lao động ngoại tỉnh thường không có đối tượng phụ thuộc (họ sống ở quê nhà) nên số đầu người của nhóm này tại tỉnh không chính xác. "Trong trường hợp loại số lao động ngoại tỉnh ở Bình Dương thì lại tính không đủ, khiến thu nhập chia ra cao hơn", TS Trịnh Quốc Trung phân tích.

Trường hợp để có kết quả chính xác nhất phải là người lao động (không kể ngoại tỉnh hay không) nhưng có cả gia đình sống ở Bình Dương được đưa vào mẫu số, thì kết quả sẽ chính xác nhất.

Dù số liệu có tương đối chăng nữa, theo các chuyên gia không khó để suy luận vì sao người Bình Dương lại có thu nhập hàng đầu, bởi đây là một trong những "thủ phủ" công nghiệp của cả nước. Đến năm 2020, tỉnh này có 48 khu, cụm công nghiệp với tổng diện tích lên đến hơn 10.000 ha, chiếm 1/4 diện tích khu công nghiệp toàn miền Nam. Kế hoạch của tỉnh là phát triển thêm 34 khu công nghiệp với tổng diện tích 14.790 ha.

Với tư cách một tỉnh tái lập, tách ra từ tỉnh Sông Bé năm 1996, vì sao Bình Dương lại có bước tiến công nghiệp "thần tốc" đến vậy? Giai đoạn 2016-2020, Bình Dương đặt mục tiêu thu hút được 7 tỷ USD vốn FDI nhưng đến cuối năm 2019, họ đã đạt hơn 10,2 tỷ USD.

Theo các chuyên gia, chính quyền và doanh nghiệp ở đây đã cùng "chung lưng đấu cật" để có được hạ tầng cứng và hạ tầng mềm tốt nhất cho nhà đầu tư. Hạ tầng cứng nghĩa là hệ thống khu công nghiệp, giao thông kết nối tốt. Còn hạ tầng mềm là nhân lực, như đào tạo tại chỗ tốt và thu hút từ bên ngoài cũng tốt.

PGS TS Trịnh Quốc Trung nhận định, nhờ cơ sở hạ tầng công nghiệp, Bình Dương có lợi thế thu hút được nhân lực từ nhiều nơi khác về mà lại không tốn chi phí đầu tư giai đoạn đầu (tức khi người đó chưa đến tuổi lao động, còn sống ở quê nhà). "Vì vậy, hiệu quả nhân lực của Bình Dương cao", ông nói.

"Họ có cách làm phù hợp, đặc biệt là sự ăn ý giữa chính quyền và doanh nghiệp. Ví dụ trong nhiều năm phát triển công nghiệp, họ cần đất sạch và cơ sở hạ tầng tốt thì Bình Dương đã làm được điều đó", TS Huỳnh Thế Du cho biết.

Ngoài ra, cũng theo ông Du, phía chính quyền - như Ban quản lý các khu công nghiệp - đã tạo một bộ máy "thực sự giúp được các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh, chứ không vòi vĩnh, gây khó khăn cho họ". Nhờ vậy, môi trường kinh doanh tại Bình Dương rất tốt.

Môi trường làm ăn kinh doanh tốt không chỉ phản ánh ở dòng vốn FDI ở Bình Dương. Hãy nhìn vào mức gia tăng dân số tại đây để thấy mức độ "đất lành chim đậu". Từ năm 1995 đến 2020, dân số Bình Dương đã tăng hơn 260%, cao gấp gần 3 lần địa phương liền kề là Kon Tum và gấp hơn 3 lần các địa phương xếp thứ 3 và thứ 4 (TP HCM và Bình Phước).

Ngoài ra, khi nhìn vào kết quả khảo sát là chênh lệch giàu nghèo - khoảng cách giữa nhóm thu nhập cao nhất và nhóm thấp nhất - của tỉnh này không quá cao. Cụ thể, tỷ lệ là 4,21 lần, xếp thứ 9 cả nước. Trong nhóm 10 địa phương có thu nhập bình quân đầu người cao nhất, Bình Dương xếp sau TP HCM, Đồng Nai và Hải Phòng về chênh lệch giàu nghèo.

Để tiếp tục duy trì phong độ, TS Huỳnh Thế Du cho rằng, thời gian tới Bình Dương nên chọn nấc thang giá trị gia tăng cao hơn. Để làm điều đó, tỉnh này cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và năng lực đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp phải làm ăn dựa vào chất xám nhiều hơn, năng suất tốt hơn.

Lãnh đạo tỉnh này cũng đã tính đến điều đó. Bình Dương hiện có 3 thành phố trực thuộc tỉnh là TP Thủ Dầu Một, TP Dĩ An và TP Thuận An đang được định hướng phát triển thành đô thị thông minh để tạo đột phá về dịch vụ, đô thị, thương mại điện tử và công nghệ tài chính.

Trong một chia sẻ hồi tháng 3/2021, ông Nguyễn Thanh Trúc, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương cho biết sẽ phát triển dịch vụ chất lượng cao, dịch vụ logistic; nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và năng lực cạnh tranh hàng hóa xuất khẩu của tỉnh; phát triển mạnh thương mại điện tử, gắn với các loại hình thương mại truyền thống.

Đây cũng là hướng đi cần thiết khi nhiều địa phương những năm gần đây đang phát triển công nghiệp. Không ít lao động có xu hướng hồi hương, làm việc tại quê nhà. "Trong vòng 5-10 năm nữa, Bình Dương vẫn sẽ còn thu hút được lao động vì các địa phương khác chưa đủ hấp dẫn hơn tỉnh này. Tuy nhiên, dài hạn hơn thì không chắc", TS Trịnh Quốc Trung dự báo.

Ngoài ra, Bình Dương có điều kiện thuận lợi là vị trí sát TP HCM nên hiệu quả về logistics. "Nhưng về lâu dài, khi chính phủ có các dự án cao tốc kết nối TP HCM với các địa phương thì chi phí logistics giảm, kết nối thuận lợi hơn sẽ là câu chuyện khác", chuyên gia này nói.

Tựu trung, "trường hợp Bình Dương không thể dễ dàng nhân rộng ra các nơi khác", theo TS Huỳnh Thế Du. Tất cả các tỉnh thành ở Việt Nam đều hoạt động theo một thể chế như nhau, nhưng cách làm và sự vận dụng của Bình Dương thì khác hẳn, có nét đặc trưng riêng.

Về lý thuyết, địa phương nào cũng biết cần cải thiện môi trường kinh doanh như Bình Dương. Nhưng đi vào ứng dụng thì mỗi nơi mỗi khác, vì nhiều yếu tố đặc thù. Ví dụ, bản thân các nơi cũng không thể hoặc có khả năng hút người để phát triển như tỉnh này. Thế nên, các chuyên gia cho rằng, Bình Dương có thể là câu chuyện truyền cảm hứng nhưng để có thành tựu tương tự, những địa phương khác cũng phải tự đi tìm chìa khóa riêng cho mình.